ЯҢАЛЫКЛАР
16 ноябрьдә Халыкара толерантлык көне билгеләп үтелә. Бу бәйрәм ЮНЕСКО тарафыннан 1995 елда әлеге оешманың 50 еллык юбилее һәм ЮНЕСКО әгъза-дәүләтләре тарафыннан толерантлык принциплары Декларациясен кабул итү уңаеннан игълан ителгән.Бу көнне Иштуган мәдәният йорты белгечләре «Толерантлык-тынычлыкка юл»игелек дәресе үткәрделәр. Әлеге чараның төп бурычы-балаларны «толерантлык» төшенчәсе белән таныштыру, толерант шәхеснең төп үзенчәлекләрен ачыклау, толерантлык тәртибе турында дөрес күзаллау формалаштыру: бер-берсенә, төрле халыкларның гореф-гадәтләренә, традицияләренә һәм мәдәниятенә, интернационализмга, аралашу һәм үзара аңлашуның коммуникатив культурасына, сыйныфташларының үзара толерантлы мөнәсәбәтенә хөрмәт күрсәтү. Уен формасында балалар толерант шәхеснең төп үзенчәлекләрен билгеләделәр, дусларында уртак характер үзенчәлекләрен һәм аермаларын ачыкладылар.Балалар толерантлыкны ничек аңлаулары, аны кемгә күрсәтергә кирәклеге турында сорауларга җавап бирделәр. Өлкәннәр, мөмкинлекләре чикле кешеләр, башка милләт вәкилләре белән мөнәсәбәтләр турында аерым сөйләштеләр.
Бүген безнең тормышыбызда фәннең ролен бәяләп бетермәү авыр. Фән-ул кеше эшчәнлегенең барлык өлкәләренең көче, прогрессы һәм эволюциясе.Татарстан Республикасында фәнни-технологик үсеш елы кысаларында ,15 ноябрь көнне Иштуган мәдәният йорты белгечләре балалар өчен «Фән иле буйлап сәяхәт»дигән танып- белү программасы үткәрделәр.Чараны алып баручы балаларга үз гомерләрен фәнни һәм тикшеренү эшчәнлегенә багышлаган күренекле галимнәр турында сөйләде. Балалар белән бергә уйлап табучыларның кемнәр икәнен һәм уйлап табучылар олылар гына түгел, балалар да була алуын ачыкладылар. Көндәлек тормышта безне чолгап алган могҗизалар турында сөйләштек. Галимнәр табигать серләрен чишү өчен тәҗрибәләр үткәрәләр дигән нәтиҗәгә килделәр. Алып баручы, махсус әзерлек тә, катлаулы җиһазлар да таләп итми торган гади, эффектлы һәм гаҗәеп кызыклы тәҗрибәләр күрсәтте. Балалар белән бергә «Хәрәкәт итүче су», «Тозлы су белән тәҗрибә» , «Болыттан яңгыр» кебек матур тәҗрибәләр үткәрделәр,аннары укучылар интеллектуаль викторина сорауларына җавап бирделәр: «Фән символы нәрсә ул?", теш пастасы, бетергеч, кәгазь һ. б. кайда һәм кайчан уйлап тапканнарын белдек. Бу балаларга белемнәрен киңәйтергә һәм фән белән мавыгырга ярдәм иткән мавыктыргыч чара иде.
14 ноябрь көнне Иштуган мәдәният йорты белгече Гайнетдинова М.Т. «Тюрагай» удмурт фольклор коллективы белән, Саба районыннан килгән делегация составында, , Татарстан Республикасы Әгерҗе муниципаль районында узган «Удмурт мәдәнияте көне» чарасында катнаштылар. Чара Удмуртия Республикасы Милли сәясәт министрлыгы инициативасы белән Удмуртия Республикасының «Халыклар дуслыгы йорты» бюджет учреждениесе һәм Удмуртиянең милли-мәдәни юнәлештәге иҗтимагый оешмалары белән берлектә, удмурт халкының телен, мәдәниятен, гореф-гадәтләрен саклауга һәм үстерүгә юнәлдерелде. «Удмурт телен һәм мәдәниятен саклау һәм үстерүнең заманча практикалары» темасына түгәрәк өстәл, «Этномәдәни белем бирү проектларын эшләү: бүгенге һәм киләчәкне булдырабыз» семинар-практикумы, «Этномәдәни чараларны медиа белән тәэмин итү» интерактив дәресе, «Иҗат коллективлары репертуарында удмурт халык биюләре һәм җырлары» мастер-классы үткәрелде. Чара «Айкай» Удмурт дәүләт фольклор җыр һәм бию театрының концерт программасы белән тәмамланды.
Интернет челтәрендә битлек һәм хайван койрыкларын киеп йөрүче квадроберлар — яшүсмерләр турында сөйләшүләр тынмый. Кайберәүләр хайваннарга охшарга тырышу — ачыктан-ачык тайпылыш һәм аны тыярга кирәк дип саный. Субкультураның тискәре йогынтысын кисәтү максатыннан, 9 ноябрь көнне Иштуган мәдәният йорты белгечләре яшүсмерләр өчен "Квадроберлар турында сөйләшик" дигән профилактик әңгәмә үткәрделәр .Укучыларга «Квадробинг нәрсә ул? " дигән сорауларга җавап бирергә тәкъдим иттеләр.", "Ул куркынычмы?"һәм" Ни өчен хайваннар өчен азык ашарга ярамый?".Моннан тыш, аларга административ җаваплылыкка тартырга мөмкин булган гамәлләр турында искә төшерделәр. Дүрт аяклы хәрәкәт, хайваннарны сурәтләгән квадроберлар кебек үк, гәүдә торышын боза, чөнки хәзерге кеше өчен табигый түгел, дип билгеләп үттеләр. Шулай итеп, тыштан зыянсыз уен җитди нәтиҗәләргә китерергә мөмкин. Укучылар дөньяда кызыклы шөгыльләр: спорт, музыка, походлар, экскурсияләр күп дигән нәтиҗә ясадылар. Квадробинг белән тормышта максаты булмаган кеше генә шөгыльләнә. Әңгәмә тәмамлангач, тыңлаучыларга мәгълүмати белешмәләр бирелде.
4 ноябрьдә бөтен Россия Халыклар бердәмлеге көнен билгеләп үтә. Бу үзара аңлашу һәм бердәмлек бәйрәме. 5 ноябрь көнне Иштуган мәдәният йорты белгечләре «Без бердәм булганда – без җиңелмәс! " дигән квест – уен үткәрделәр. Әлеге чара ватанпәрвәрлек хисе, Ватан тарихына, мәдәниятенә, гореф-гадәтләренә хөрмәт тәрбияләүгә юнәлдерелгән. Уен башында балалар Русьның тарихи үткәненә виртуаль экскурсия ясадылар, Халыклар бердәмлеге бәйрәменең барлыкка килүенә сәбәп булган 1612 ел вакыйгалары белән таныштылар. Аннары квестта катнашучылар станцияләр буйлап сәяхәтләрен башладылар. "Интеллектуаль" станциясендә балалар викторина сорауларына җавап бирделәр, «Музыкаль» станциясендә командаларга җыр җырларга кирәк иде, төшереп калдырылган сүзләрне Россия Федерациясе гимнына салдылар. «Халыклар» станциясендә «Халыклар бердәмлеге көне» бәйрәменә багышланган кроссвордны чиштеләр, рус халык мәкальләрен аңлаттылар. Соңгы «Патриотическая» станцияләренең берсендә балалар бер-берсенә ничек ярдәм итә алуларын, бердәм һәм чын-чынлап дус коллектив була алуларын күрсәттеләр. Халык уеннарын искә төшердек. Барысы да булдырдлары! Дуслык җиңде! Балалар барлык станцияләрне үтеп, бердәмлек һәм үзара ярдәмләшү – уңышның мөһим өлеше икәнлеген аңладылар.
1 ноябрь көнне Иштуган мәдәният йорты белгечләре «Сәламәт булмаган энергия, яки энергетик эчемлекләр нәрсәсе белән куркыныч» дигән әңгәмә-викторина үткәрделәр. Бүген еш кына «могҗизалы» эчемлекләр турында ишетергә була, алар җиңеллек, күтәренкелек һәм көч ташкыны хисе бирә. Сүз энергетик эчемлекләр турында бара. Әмма аларны куллану, бигрәк тә яшь организм өчен, шулкадәр куркынычсызмы? Бу хакта без балалар белән «Сәламәт булмаган энергия, яки энергетик эчемлекләр нәрсәсе белән куркыныч» әңгәмәсендә ачыкларга тырышып карадык. Викторина барышында егетләргә «энергетикларда» бернинди тылсым көче юк, һәм алар яшь организмга зыян китерә, ә инде теркәлгән аерым очракларда үлемгә китерә, дип аңлаттылар. Энергияле эчемлекләр алкогольле эчемлекләрне куллануны арттыруга этәргеч бирә. Әңгәмә барышында сәламәтлекне балачактан ук сакларга кирәклегенә аерым басым ясалды.
30 октябрь көнне Иштуган мәдәният йорты белгечләре район мәдәният йортына "Кияүләр "спектакленә культпоход оештырдылар. Бу чара поселокта яшәүчеләрне дуслары белән кичне үткәрергә һәм сәнгатьтән ләззәт алырга теләүчеләрне җыйды.Бу юлы тамашачыларга үзенең мавыктыргыч сюжет линиясе һәм якты персонажлары белән игътибарны җәлеп иткән комедияне күрү мөмкинлеге туды. Спектакльдән соң тамашачылар актерларның уйнавыннан һәм аларның осталыгыннан тәэсирләнеп калдылар. "Кияүләр" комедиясе һәркемгә онытылмаслык хис-кичерешләр һәм уңай тәэсирләр бүләк итте.Мондый дөньяга чыгу мәдәни вакыйгага гына түгел, ә аралашу өчен менә дигән мөмкинлеккә дә әверелде, бу, һичшиксез, бистәнең мәдәни тормышын үстерүгә ярдәм итә.Мондый чаралар традициягә әверелер һәм халыкны тагын бер тапкыр сөендерер дип өметләнәбез!
30 октябрь көнне Иштуган мәдәният йорты белгечләре Ватаныбызның халык мәдәнияте символы булган "Матрешка" га багышланган «Матрешка-Россия символы» исемле танып – белү – уен программасы үткәрделәр. Чара башында алып баручы балаларга матрешка-уникаль рус уенчыгы, ул рус каены һәм рус самовары белән беррәттән Россия символына әверелде, дип сөйләде. Чарада катнашучылар матрешкаларның төрле булуларын белделәр, аны бизәү ысуллары белән таныштылар, шулай ук матрешканың рус халкы тормышында роле турында белделәр. Иң беренче балалар уенчыгы 19 гасыр ахырында гына Сергиев Посадыннан ерак түгел Абрамцево утарында барлыкка килгән. Ә бу курчакның бөтен сере аның эчендә тулы бер семья урнашуында . " Матрешкалар ничек һәм кайда туа?"презентация карадык , шигырьләр һәм җырлар тыңладык.Шулай ук рус мәзәкләрен, такмакларын, искә төшерделәр. Аннары «Бизәк сайла», «Күңелле яулык»уеннарына уйнадык. Балаларга бигрәк тә «Матрешканы җый»конкурсы ошады.Чара танып- белү, күңелле һәм мавыктыргыч булды, әмма иң мөһиме балалар Матрешканың бүгенге көнгә кадәр ана булу, уңдырышлылык, гаилә символы булып калуын аңладылар, чөнки күпсанлы курчак гаиләсе булган курчак кешелек мәдәниятенең бу борынгы символының образлы нигезен бик яхшы чагылдыра.
Көз рәссамнар, музыкантлар, шагыйрьләр өчен чиксез илһам чыганагы булып тора. 29 октябрь көнне Иштуган мәдәният йорты белгечләре Пушкин картасы буенча «Көзне ясыйбыз» дигән мастер –класс үткәрделәр.Чарада сәнгать җитәкчесе «сулы» техникада пейзажны ничек ясарга икәнен күрсәтте. Эш башланыр алдыннан кәгазьне тигез итеп су белән чылаталар. Су сеңеп, бераз кипкәч, ясый башлыйлар.Буяу сылаулары, дымлы өслеккә ятканда, тарала, бер-берсе белән кушыла, салмак күчешләр барлыкка китерә. Шулай итеп йомшаклыкка, һавалылыкка ирешергә мөмкин. Чарада музыка бик яхшы ярдәмче фонга әверелде. Мастер-класс дәвамында классик әсәрләр яңгырады: А.Вивальди – «Ел фасыллары: көз»; П. И. Чайковскийның «Ел фасыллары: Сентябрь».Акварель рәсем сәнгате техникасында башкарылган көзге пейзаж интерьер бизәге булачак.
25 октябрь көнне Иштуган авыл китапханәсе мәдәният йорты белән берлектә балалар өчен «Убырлыда кунакта» уен программасы үткәрде. Убырлы карчык үзенең сеңлесе Убыр белән балаларны үзләренә кунакка чакырды. Иске традиция буенча аларга табышмаклар әйттеләр, алар белән уеннар уйнадылар һәм конкурслар үткәрделәр. Тагын Убырлы карчыклар балаларга яшерен лабораторияне күрсәттеләр, анда кайвакыт алар сихерлиләр. Балалар «Тылсымлы йомгак тап», «Пәрәвез» кебек төрле уеннар уйнадылар, иске әкиятләрне искә төшерделәр. Чара азагында Убырлы карчык үзенең яңа дусларына татлы бүләкләр бүләк итте, ә балалар әкият геройларына ешрак кунакка килергә вәгъдә иттеләр, чөнки моның өчен яхшы, игелекле рус әкиятләре китабын ачарга гына кирәк.