ЯҢАЛЫКЛАР
Ут-кешенең күптәнге дусты. Һәрвакытта да кешеләр утны акыллы кулланырга омтылганнар. Ләкин ул кешелекнең иң явыз дошманы да булырга мөмкин. Шуңа күрә янгын куркынычсызлыгы кагыйдәләрен истә тотарга кирәк.9 августта, урман янгын күзәтчелеге көнендә, Иштуган мәдәният йорты һәм китапханә белгечләре «Ут-кешенең дусты һәм дошманы” дип аталган әңгәмә үткәрделәр, анда катнашучылар ут белән эш итү кагыйдәләрен, гадәттән тыш хәлләрдә ничек эш итәргә кирәклеген өйрәнделәр, янгыннарның сәбәпләрен һәм аңа каршы көрәш ысулларын карадылар. Алар белән янгын машинасы янында булдык.Балаларга ни өчен «Шырпы-балаларга уенчык түгел" дип аңлаттылар, ут белән уйнау куркыныч, һәм ут караусыз рәхимсез дошманга әверелергә мөмкин, бәла - казалар һәм бәхетсезлекләр китерә. Өйдә һәм җәмәгать урыннарында янгын чыккан очракта балалар белән эш итү алгоритмын җентекләп тикшердек, ашыгыч хезмәтләрнең бердәм чакыру номерын “112” искә төшердек .Ахырда балалар викторина сорауларына җавап бирделәр, янгын куркынычы булган төрле ситуацияләрне карадылар.
Республиканың булачак халык шагыйре Равил Фәйзуллин 1943 елда Балык Бистәсе районының Юлсубино авылында туган. Бүгенге яшүсмерләргә интернет, кесә телефоннары, телевизорсыз ничек яшәргә икәнен аңлау авыр, ә сугыштан соңгы чорда балалар өчен төп күңел ачу, урамнан тыш, китаплар булган. Дөнья һәм рус әдәбияты татар теленә актив тәрҗемә ителә, һәм Равил Ф.җирле китапханәдән күп кенә китаплар укый. Аның әтисе колхоз рәисе булган, һәм йортта һәрвакыт үзәк һәм республика матбугатын табарга мөмкин булган.Язучының юбилее хөрмәтенә 4 августта Иштуган мәдәният йортында һәм китапханәсендә мәгълүмат сәгате узды. Чара язучының әсәрләре тәкъдим ителгән китап күргәзмәсе күзәтүеннән башланды. Күренекле татар язучысы һәм шагыйре Равил Фәйзуллин иҗатына багышланган китап күргәзмәсе аның әдәби дөньясына чуму һәм талант белән ләззәтләнү мөмкинлеген тәкъдим итте.Аннары китапханәче укучыларны Равил Фәйзуллинның тормышы һәм иҗаты белән таныштырды. Чара ахырында яшь укучылар юбилярның иң яраткан шигырьләрен укыдылар.
4 августта Иштуган мәдәният йорты һәм китапханә белгечләре яшьләр белән «Безнең тормыштагы конфликтлар» тематик сәгате үткәрде. Чара барышында алып баручы сәламләү сүзләре белән әңгәмә башлады һәм катнашучылар өчен әзерләнгән лекция укыды. Аннары ул «Конфликтлар–безнең тормышыбызның бер өлеше»дигән мәкалә укыды. Аннары катнашучыларга төрле конфликтлы ситуацияләр тәкъдим ителде. Аларның һәрберсе билгеле бер хәл ителгән конфликт буенча үз фикерен белдерде. Шулай ук без «конфликт ситуациясе», «конфликт» төшенчәләрен, конфликтның барлыкка килү сәбәпләрен һәм структурасын, аның функцияләрен, шулай ук конфликт ситуациясендә шәхеснең төп тәртип модельләрен карадык. Катнашучылар «конфликт» терминының мәгънәсен белделәр, конфликтларның төп төрләре, конфликтлы ситуациядә үз-үзеңне тоту кагыйдәләре һәм аларны хәл итү ысуллары турында белделәр. Аларның һәрберсе «Конфликтлы ситуациядә үз тәртибен бәяләү»тестын үтәде. Чара ахырында «Конфликтларсыз тормыш мөмкин түгел, әмма аларны конструктив рәвештә хәл итәргә өйрәнергә кирәк»дигән нәтиҗә ясалды.
Җәйге каникуллар ахырына якынлаша, һәм яңа уку елы инде якынлаша. Тиздән мәктәпкә, юл хәрәкәте кагыйдәләрен искә төшерергә вакыт.2 нче августта Иштуган мәдәният йорты белгечләре китапханә белән берлектә " Юл билгеләре иленә сәяхәт " дигән чара үткәрде. Чара башында юллардагы тәртип, юлларда куркынычсыз хәрәкәт итү кагыйдәләре турында сөйләдек.Балалар уен формасында, табышмаклар, шигырьләр һәм хәрәкәтчән уеннар ярдәмендә юл хәрәкәте кагыйдәләре белән таныштылар. Юлларда куркынычсызлык турында күп яңалыклар белделәр. Юл хәрәкәте кагыйдәләрен, светофор сигналларын, җәмәгать транспортында һәм юлда үз-үзеңне тоту кагыйдәләрен белү викториналарында катнаштылар. Шулай ук «Рөхсәт ителә яки тыела» уены үткәрелде, «Юл билгесен җыеп» балалар табышмаклар җыеп, аны атадылар. Чара күңелле һәм җиңел шартларда узды. Балалар бирелгән сорауларга рәхәтләнеп җавап бирделәр, шатлык һәм җанлану белән уеннар уйнадылар. Аннары барлык катнашучыларга актив катнашулары өчен рәхмәт белдердек һәм балаларга булэк оләшенде.
29 июльдә Иштуган мәдәният йорты һәм китапханә белгечләре «Иртәгәне үзеңнән алма» сәламәтлек дәресе уздырдылар. Кеше тормышында гадәтләр мөһим роль уйный, үз исемнәрен тулысынча аклый: файдалы һәм зарарлы гадәтләр. Чарада балаларга тискәре тәртипнең куркынычлыгы турында искә төшердек, наркомания һәм тәмәке тартуның коточкыч нәтиҗәләре турында сөйләдек. Чарада булган һәркем кечкенәдән алып барылырга тиешле сәламәт яшәү рәвеше файдасына дөрес нәтиҗә ясады. Сәламәтлек дәресенең нәтиҗәсе булып үз тормыш корабын булдыру булды, анда балалар теләкләрдән коллаж урнаштырдылар
27 июльдә Иштуган мәдәният йорты һәм китапханә белгечләре Донбасста сугыш корбаннары булган балаларны искә алу көненә багышланган истәлекле акциядә катнаштылар. Ул 2022 елда Донецк Халык Республикасы башлыгы Денис Пушилин Указы белән Украина Кораллы формированиеләре утында һәлак булган ДНР балалары, балалар һәм яшүсмерләр турында истәлекне мәңгеләштерү өчен булдырылган.
Нәкъ 2014 елның 27 июлендә, Украина Кораллы формированиеләре Горловка урамнарына «Град» корылмаларыннан ут төрткәндә, яшь Кристина Жук һәм аның 10 айлык кызы һәлак була. Аны «Горлов Мадоннасы»дип атаганнар. Ул көнне - "Донецк канлы якшәмбесендә" - 22 тыныч кеше һәлак була, шуларның дүртесе-балалар.
Украинаның хәрби агрессиясе нәтиҗәсендә Донецк Халык Республикасы территориясендә 2014 елдан бирле 172 бала һәлак булган, шуларның 68е башта махсус хәрби операциядә. 500 дән артык кеше яраланган.
Россия Мәдәният министрлыгының һәм Россия Мәгариф министрлыгының ведомствоара мәдәни - мәгариф проекты кысаларында 2023 елның 24-30 июлендә ел саен "Мәдәни шимбә. Россия халыклары уеннары" акциясе уза. Бу акция Россия халыклары традицияләрен популярлаштыруга юнәлдерелгән. Иштуган мәдәният йорты белгечләре китапханә белән берлектә әлеге акциядә катнаштылар. Чара башында балаларны халык уеннары һәм гореф-гадәтләре белән таныштырдык.Балалар «Ачык авыз», «Горелки», «Тубәтәй», “Назалы” халык уеннарын уйнадылар, татар халык җырларын, яраткан санагычларын, шаяртуларын җырладылар. Татар халык уеннары тарихы халык тарихы, аның хезмәт эшчәнлеге, көнкүреше, гореф-гадәтләре, гореф-гадәтләре, ышанулары белән бәйле. Алар татар халкының милли мәдәниятенең аерылгысыз өлеше булып торалар. Балаларга халык уеннары уйнарга ошады. Халык уеннарының күп гасырлык тарихы бар, алар сакланып калган, безнең балаларга кадәр килеп җиткән, буыннан-буынга тапшырылган. Мондый чаралар балаларга татар халкының мәдәниятенең үзенчәлеген, матурлыгын, гармониясен аңларга ярдәм итүгә юнәлдерелгән, шулай ук балаларның бер-берсе белән аралашуына, килешүләр төзү һәм тирә-юньдәгеләрнең фикерен тыңлау күнекмәләрен формалаштыруга юнәлдерелгән.
Россиянең үсемлекләр дөньясы бай һәм төрле, ул берничә дистә мең төр үсемлекләрдән тора. Анда агулы үсемлекләр һәм гөмбәләр аерым урын алып тора. Шул ук вакытта аларның күбесенең мондый үзлекләре турында аңлап та бетермибез, чөнки аларның тышкы кыяфәтләре еш кына алдата. Шул уңайдан 26 июль көнне Иштуган мәдәният йорты һэм китапханә белгечләре балалар белән «Сак булыгыз, агулы гөмбәлэр һәм усемлекләр!» дип аталган чара уздырдылар. Без балаларны агулы үсемлекләр төрлелеге белән таныштырдык, алар кеше тормышы өчен куркыныч.Бу чарада агулы үсемлекләрне рәсемнәр һәм табышмакларда китерелгән билгеләр буенча аерырга өйрәнделәр. Шулай ук медицинада кулланыла торган кайбер агулы үсемлекләрнең файдалы үзлекләре турында сөйләдек, балаларны табигатьтә таныш булмаган үсемлекләргә игътибар белән карарга өйрәттек.Агулы үсемлекләр белән куркынычсыз эш итү кагыйдәләре белән таныштырдык. Саклык, үз сәламәтлегеңә карата җаваплылык хисе үстердек.Соңыннан агулы гөмбәләр һәм җиләкләр турында викторина үткәрдек.
Еш кына вакыйгалар, көндәлек ыгы-зыгылар артында без борынгы милли гореф-гадәтләребезне, бәйрәмнәребезне онытабыз. Шундый якты, үзенчәлекле бәйрәмнәрнең берсе – «Самовар бәйрәме".25 июльдә Иштуган мәдәният йорты һәм китапханәсе белгечләре «Самовар бәйрәме»н үткәрделәр.Бәйрәмне алып баручылар кунакларга самавыр белән бәйле чәй эчү йолалары турында сөйләде. Күп халыклар өчен самавыр өй савытлары гына түгел, ә зуррак нәрсә иде. Бу гаилә учагы һәм уңайлылык, дуслык аралашу һәм кунакчыллык символы. Яктылыкка кадәр чистартылган ул теләсә кайсы йортта хөрмәтле урын алып тора. Самовар артында күп бәйрәмнәр билгеләп үтелә. Менә без үзебезнең самоварга мөмкин кадәр күбрәк кунакларны чакырырга булдык, бер-беребез белән иҗади энергия уртаклашырга, кунакларны сөендерергә һәм җылы гына аралашырга.
Самавырлар күргәзмәсе дә беркемне дә битараф калдырмады. Бәйрәм дәвамында җырлар һәм такмакларр, халык биюләре һәм уеннары яңгырады. Аннары барысы да бәйрәм өстәле артына җыелдылар, анда зур самовар үз чиратын көтте, ә чәк-чәк, коймак һәм пироглар тәмле өстәмә булды. Бәйрәмдә теләгән һәркем тәмле пешерелгән чын самавырлардан хуш исле чәй эчте. Күңелле җырлар һәм биюләр бәйрәмне башыннан ахырына кадәр озата бара.
Бәйрәм программасы тиз, җылы һәм шатлыклы үтте. Халык иҗаты-бу байлык, аны күп буыннар бөртекләп җыя. Бу байлыкка илнең мәдәнияте генә түгел, бу байлык халыкларны берләштерә.
22 июль көнне Иштуган авыл мәдәният йорты һәм китапханә белгечләре «Терроризм бүген " дип исемләнгән дәрес – кисәтү үткәрделәр. Дәреснең максаты балаларга терроризм һәм аның күренешләре турында күзаллау бирү, террорчылар корбаны булу ихтималын киметүче саклык чараларын даими үтәү зарурлыгына инандыру, террорчылык акты вакытында үз-үзеңне тоту кагыйдәләренә өйрәтү иде. Чара барышында катнашучылар терроризмның килеп чыгу сәбәпләрен ачыкладык, аның төрләре турында белделәр, террорчылык акты вакытында янаган төрле хәлләр турында фикер алыштылар. Балалар терроризмның, чыннан да, нәфрәт һәм усаллыкка, ә кайчагында сукырлыкка нигезләнгән ахмаклык булуына тагын бер кат инандылар. Яшусмерләр терроризмга каршы көрәшнең иң мөһим факторы хокук саклау органнары һәм махсус хезмәтләр чаралары белән беррәттән һәрберебезнең бу куркыныч вакытында үз-үзләрен дөрес тота белүе дигән нәтиҗәгә килделәр.