ЯҢАЛЫКЛАР

Җәй көне урман аеруча матур һәм сөйкемле. Урман буйлап йөрү бик күңелле! Безнең поселок  урман белән уратып алынган һәм без балалар белән 14 июль көнне "Тылсымлы һәм җәйге урманга сәяхәт"экскурсиясен үткәрдек. Экскурсия алдыннан балалар белән табигатьтә куркынычсыз һәм сакчыл тәртип кагыйдәләрен искә төшерделәр. Урман сукмаклары буйлап йөргәндә, без урманда балаларга таныш агачлар, куаклар, үсемлекләр күп булуына игътибар иттек: имән, каен, усак, миләш, акация, мәтрүшкә һ. б. төрле агач токымнарын ныгыту һәм чагыштыру өчен "1, 2, 3 агачка йөгер!, Бу үсенте кем ботагыннан?. Күпьеллык биек наратлар астында төрле агачлар һәм куаклар үсә дип карадык.Урман тавышларын тыңлап, без кошларның тавышларын фаразларга тырыштык.Балаларда кырмыскаларны күзәтү зур кызыксыну уятты. Алар урман корткычларын юк итәләр, шуңа күрә кырмыскалар оясын җимерергә ярамый. Экскурсия бик күп уңай эмоцияләр калдырды. Чара күңелле, мавыктыргыч булды.

11 июль көнне Иштуган мәдәният йорты белгечләре «Пушкин картасы» проекты кысаларында халык уеннары һәм йолалары буенча  «Уеннар уйныйбыз» дигән фольклор программа  үткәрделәр. Халык уеннары-халык үзенчәлекләренең ачык чагылышы, аларда уйнаучы этносның һәм аның үсеш тарихының чагылышы. Программаны алып баручы балаларга кыскача гына гореф-гадәтләр һәм халык уеннары турында сөйләде. Катнашучылар "Каравай" уен-җырында әйлән-бәйлән уйнадылар, рус халыкының хәрәкәтле "Ручеек" уенында челтерәгән инешне сурәтләделәр, шулай ук удмурт, рус,татар халык уеннарын : «Заря-заряница», «Зейнебей», «Чабата», «Чәчәк”, “Сөлге”, «Горелки»   уеннарын искә төшерделәр, катнашучыларны тизлектә, җитезлектә, игътибарлылыкта тикшерделәр,  халык бию хәрәкәтләрен башкарырга өйрәттеләр.

Җәй-искиткеч ,күңелле һәм шатлыклы вакыт, балалар күпчелек вакытларын өйдә, урамда, яшьтәшләре арасында үткәрәләр. Җәйнең күңелсез нәтиҗәләре булмасын өчен, һәр бала ял вакытында гади куркынычсызлык кагыйдәләрен белергә тиеш. 9 июльдә Иштуган мәдәният йорты белгечләре «Хәвефсез балачак» Бөтенроссия акциясенә кушылдыллар һәм «Хәвефсез җәй!» дигән чара уздырдылар. Балалар белән бергә каникулларда нәрсәгә аерым игътибар бирергә кирәклеге турында сөйләштеләр. Балалар көнкүреш, юл, транспорт, су объектларында үз-үзләрен тоту кагыйдәләре, тере табигать белән куркынычсыз аралашу кагыйдәләре һәм стандарт булмаган ситуацияләрдә беренче ярдәм күрсәтү турында сөйләшүдә актив катнаштылар.  Бөҗәк тешләвеннән ничек сакланырга икәнен ачыкладылар.   Чарада балалар “Тыела, рөхсәт ителә!, Ашарга яраклы, ашарга ярамаган” уеннарда актив катнаштылар, викториналарда, табышмакларны бик теләп чиштеләр, таныш булмаган кешеләр белән очрашканда төрле ситуацияләр турында фикер алыштылар. Очрашу ахырында катнашучылар Куркынычсыз каникуллар безнең һәрберебезгә һәм куркынычсызлык кагыйдәләрен үтәүгә бәйле дигән нәтиҗәгә килделәр.

"Зур гаилә ял көннәре" - 2024 елда эшли башлаган масштаблы бөтенроссия проекты. Ул Россиядә Гаилә елына багышлана. Проект гаиләнең төрле буыннарын берләштерүгә юнәлдерелгән. Бу гаилә белән бергә вакыт үткәрү, балалар һәм ата-аналар мөнәсәбәтләрен ныгытучы яңа традицияләр булдыру өчен бик яхшы мөмкинлек. 7 июльдә Иштуган мәдәният йорты белгечләре «Бу безнең гаилә»күңел ачу чарасы үткәрде. Барысы да күңелле эстафеталарда бик теләп катнаштылар,футбол,пионербол уйнадылар, балачак уеннарын искә төшерделәр һәм кечкенә пикник оештырдылар. Балалар һәм ата-аналар бик күп уңай эмоцияләр һәм яхшы кәеф зарядлары алдылар. Мондый походлар ата-аналарны, балаларны якынайта, үзара аңлашу атмосферасын булдыру өчен искиткеч мөмкинлек бирә.Бу телевизор, компьютер, планшет һәм телефон экраннарын алыштыру  өчен бик яхшы вакыт.Гаилә ял көннәре бөтен гаиләне тагын да берләштерә, хөрмәт, үзара аңлашу, тугрылык һәм мәхәббәт кебек гаилә кыйммәтләре турында уйланырга этәрә. Кыскасы, зур гаилә ял көннәре якты, күңелле һәм кызыклы үтте.

Наркомания хәзерге вакытта көнүзәк темаларның берсе, наркомания белән авыручы гаиләнең генә түгел, ә бөтен җәмгыятьнең дә фаҗигасе. 5 июльдә яшьләр арасында наркотиклар таралуга һәм куллануга каршы тору кысаларында Иштуган мәдәният йорты белгечләре наркотик матдәләр куллануны профилактикалауга юнәлдерелгән «Антинарко» мәгълүмати чарасын үткәрделәр.Чара барышында балалар наркотикларның куркынычы турында белделәр, тыелган матдәләр куллануның нәтиҗәләрен анализладылар, шулай ук сәламәт яшәү рәвеше өчен мәгълүмат белешмәлекләре тарату буенча урам акциясендә катнаштылар. Халыкка иң мөһиме — сәламәтлек һәм аны саклауның мөһимлеге турында мәгълүмат белән буклетлар тапшырылды. Кеше сәламәт гадәтләргә ия булырга һәм үзен начар гадәтләрдән сакларга тиеш. Шулай ук аларда «кайнар линияләр»нең телефон номерлары бар, әгәр сиңа наркотиклар тәкъдим итсәләр, кая мөрәҗәгать итәргә кирәклеген белдерә.Мәгълүмат акциясе наркотик куллануның рөхсәт ителмәве турында халыкның мәгълүматлылыгын арттыра, балаларны һәм яшьләрне наркотик куллануга җәлеп итүне кисәтә.

Балаларның тормышы һәм сәламәтлеге — безнең җәмгыятьнең аерым кыйммәте. Без барыбыз да аны сакларга тиеш. Машина йөртүчесе югары куркыныч чарасын идарә итә, шуңа күрә ул кечкенә пассажирларны йөртү куркынычсызлыгын тәэмин итәргә тиеш. "Балаларны куркынычсыз алып барам!" Бөтенроссия акциясе"Ныклы гаилә" федераль партия проекты кысаларында «Бердәм Россия»сәяси партиясе инициативасы белән чыкты. 4 июльдә Иштуган мәдәният йорты белгечләре балалар белән  әлеге акциягә кушылдылар, һәр машина йөртүчегә " Балаларны куркынычсыз алып барам!”, балаларны машинада куркынычсыз йөртү турында декрет тексты белән белешмәлек таратылды. Мондый чаралар яшь ата-аналарның транспорт хәрәкәте вакытында бала иминлегенә игътибарын активлаштыра, дәүләт һәм шәхси ташучыларга Яңа куркынычсызлык таләпләре турында хәбәр итә.Балаларның тормышы һәм сәламәтлеге турында кайгыртып, без юл-транспорт һәлакәтләре нәтиҗәсендә балаларның имгәнү һәм үлем дәрәҗәсен киметүгә ярдәм итәбез.

Россиядә бәйрәмнәр күп, алар арасында иң шатлыклы һәм күңелле бәйрәмнәрнең берсе-Яшьләр көне. Яшьлек -ул һәр кеше тормышында искиткеч чор гына түгел, ә күңелнең аерым торышы да. Бу-иң кыю өметләр, эзләнү, ачышлар һәм тормышка ашырулар вакыты. Шунысы игътибарга лаек, бүгенге яшьләр  актив.29 июнь көнне Иштуган авыл мәдәният йорты белгечләре яшьләр өчен «Яшьләр идарә итә!»дип аталган музыкаль күңел ачу чарасы уздырдылар. Бик күп үзенчәлекле кызыклы конкурслар, уеннар үткәрелде, аларда яшьләр бик теләп катнаштылар. Бу күңел ачу программасы якыннанрак танышырга, яшьләр бәйрәме турында күңелле хатирәләр калдырырга ярдәм итте. Бәйрәм дискотека белән тәмамланды. Барысы да яхшы кәеф белән таралыштылар.

Безнең поселокка этнолог, антрополог, тарих фәннәре кандидаты, КФУ ИМО антропология һәм этнография кафедрасы доценты Гущина Елена Геннадьевна килде. Проект кысаларында экспедиция төркеме Идел буе халыкларының традицион киемнәренең уникаль экспонатларын иллюстрацияле каталогта бастырып чыгару максатыннан республиканың музей фондларын тикшерә.Безнең "Тюрагай" фольклор коллективында катнашучылар Иванова Светлана Семеновна һәм Иванова Валентина Михайловна үз гаиләләрендә сакланган удмурт костюмнарын күрсәттеләр,безнең төбәкләрнең удмурт халкының мәдәнияте, гореф-гадәтләре турында сөйләделәр.

26 июнь көнне Иштуган авыл мәдәният йорты белгечләре Халыкара наркоманиягә каршы көрәш көне уңаеннан яшьләр белән «Тукта һәм уйла» дип исемләнгән әңгәмә үткәрделәр. Чараның максаты булып сәламәт яшәү рәвешен пропагандалау, наркотиклар куллануның нәтиҗәләре белән танышу, наркотик матдәләрне кулланучы һәм башка наркотиклар белән мавыктырырга омтылучы затлар белән үз-үзеңне тоту күнекмәләре һәм наркотик матдәләр куллануга карата тискәре мөнәсәбәт формалаштыру торды. Яшьләр наркомания ,токсикомания кебек зарарлы гадәтләр һәм сәламәтлек өчен аеруча куркыныч булган зарарлы гадәтләр турында искә төшерделәр. Яшүсмерләр әңгәмәгә актив кушылдылар, наркотикларның кеше сәламәтлегенә һәм үз-үзен тотышына начар йогынты ясавы, тормышларын психотроп матдәләр куллану белән бәйләргә кирәкме-юкмы икәнлеге турында мисаллар китерделәр. Сәнгать җитәкчесе белән бергә яшүсмерләр наркомания турында кайбер мифларны "чиштеләр".Алар бертавыштан сәламәт яшәү рәвеше өчен тавыш бирделәр. Һәр катнашучыга мәгълүмати буклетлар таратылды.

"Хәтер һәм кайгы көне" - бу көн безгә сугышларда һәлак булган, фашистлар әсирлегендә җәфаланган, тылда ачлыктан һәм мохтаҗлыктан үлгән барлык кешеләрне искә төшерә. Без үз тормышыбыз бәрабәренә изге бурычны үтәгән, шул авыр елларда Ватанны саклаган һәркем өчен кайгырабыз. 22 июньдә Иштуган бистәсендәге обелиск янында Хәтер һәм Кайгы көненә багышланган «Хәтер шәме» Бөтенроссия акциясе узды. Ватаныбыз өчен көрәштә һәлак булганнарга хөрмәт күрсәтергә авыл халкы килде. Чарада катнашучылар шул коточкыч сугыштан кайтмаганнарны бер минут тынлык белән искә алдылар. Аннары, Бөек Ватан сугышы елларында һәлак булган ватандашларыбыз турында кайгы һәм Мәңгелек хәтер символы буларак, шәмнәр кабыздылар. Без сугыштан кайтмаган ватандашларыбызның якты истәлеге алдында баш иябез.